Opium to substancja psychoaktywna pozyskiwana z maku lekarskiego. Za jej narkotyczne właściwości odpowiadają alkaloidy – związki organiczne pochodzenia roślinnego o dużym działaniu na układ nerwowy ludzi oraz zwierząt. Podaje się, iż w mleczku makowym, z którego powstaje opium znajduje się co najmniej 20 (wedle różnych źródeł 50) alkaloidów, w tym morfina, kodeina, tebaina, narkotyna, papaweryna. Niektóre z nich kieruje się w lecznictwie – na przykład kodeinę, która znosi odruch kaszlu oraz morfinę działającą przeciwbólowo. W większych ilościach alkaloidy z opium mają działanie odurzające oraz rozluźniające, co powoduje, iż niezwykle szybko się z nich uzależnić. Najbardziej uzależniający potencjał ma morfina, którą celowo odznacza się z soku makowego uzyskując w tenże sposób czystą, białą substancję o gorzkim smaku, słabo rozpuszczalną w wodzie. Na jej podstawie, w ciągu acetylacji, odnosi się najsilniejszy znany narkotyk – heroinę.
Historia opium
Opium jest pewną z najstarszych znanych człowiekowi substancji psychoaktywnych oraz znieczulających. Wykorzystywano ją w celach medycznych oraz rytualnych w starożytnym Egipcie, Rzymie, Grecji, Persji, Indiach, Chinach. Opium stosowano jako środek znieczulający podczas operacji chirurgicznych, środek znoszący ból i odurzający – w tym celu palono je łącząc z tytoniem czy spożywano w postaci nalewki alkoholowej zwanej laudanum. W XIX wieku opium było w ogromnych ilościach eksportowane z Indii do Chin za pośrednictwem angielskich kupców. Ze powodu na wzrastającą ilość uzależnionych oraz rozwijający się nielegalny przemyt, cesarz chiński zakazał importu opium, co doprowadziło do wybuchu wojen opiumowych.
Produkcja opium
Opium pozyskuje się z mleczka (soku) makowego – płynnej substancji zgromadzonej w rurach mlecznych rośliny. Najwięcej płynu znajduje się w łodygach oraz owocach (makówkach). W skład mleczka makowego wchodzą cukry, białka, lipidy i alkaloidy w stężeniu 15-28%. Ilość substancji psychoaktywnych zależy od wartości gleby, na której rósł mak. Za najodpowiedniejsze jakościowo opium uważa się takie, w jakiej jest największa ilość alkaloidu morfiny. Aby wydobyć mleczko z wnętrza rośliny, na zielonych, niedojrzałych makówkach składa się płytkie nacięcia, z których wypływa wyciąg. Na startu jest rzadki, białawy, później wskutek przebiegu utleniania przybiera brązową barwę. Zastygły płyn przypomina gumę, z czasem twardnieje oraz odbywa się kruchy. Ma gorzki smak oraz charakterystyczny zapach. W takiej postaci zdrapuje się go z głowy oraz suszy. Obecnie największym producentem opium na świecie jest Afganistan. Odpowiada za ok. 90% światowej wytwórczości tego narkotyku. Etiologią takiego stanu rzeczy jest niska urodzajność gleb na terenie Afganistanu (mak to roślina mało wymagająca), panująca tam bieda oraz niska kultura rolna. Na wytwórczości opium bogacą się również rządzący talibowie, przez co od lat nie udaje się wprowadzić ograniczeń w eksporcie narkotyków z tego kraju.
Opium – drogi podania
Opium można stosować na kilka sposobów:
◦pijąc laudanum – tworzy się je zalewając opium alkoholem, spirytusem czy wodą z kwaskiem cytrynowym. Taka metoda spożywania narkotyku była popularna często w XIX wieku, kiedy nalewki opiumowe były szeroko dostępne. Ważna było je robić i na swój użytek. Wedle oryginalnego przepisu do nalewki z opium dodawano przyprawy: szafran, cynamon oraz goździki.
◦paląc – sposób nadal bardzo modny w krajach dalekiego Wschodu. Opium pali się za pomocą długiej fajki wdychając opary palonej substancji. Można także robić to przy użyciu kawałka folii aluminiowej, podgrzewając substancję od spodu płomieniem zapalniczki.
◦dożylnie – sterylne opium wymieszane z kwaskiem cytrynowym oraz zagotowane wlewa się do strzykawki oraz wkłuwa w żyłę. Metoda niezwykle szkodliwa z uwagi na to, iż nie można przewidzieć, jaka ilość substancji wywoła pożądany efekt. Osoba nigdy wcześniej niezażywająca narkotyków chociażby przy paru kroplach roztworu wpuszczonych do krwioobiegu może dostać poważnej niewydolności oddechowej, a chociażby umrzeć.
Opium – działanie
Opium ma podobne działanie do różnych narkotyków z grupy opiatów. Wprowadza w stan odprężenia, daje poczucie błogiego spokoju, znosi odczucia bólowe oraz oddala przykre myśli. Również wyostrza zmysły słuchu, wzroku, zapachu. Głębokie rozluźnienie powoduje brak jakiejkolwiek motywacji do działania – zwykle osoba pod wpływem substancji tylko leży oraz „kontempluje” rzeczywistość. Taki stan trzyma się od jednej do kilku godzin, po czym pojawia się silna chęć ponownego zażycia narkotyku.
Opium – uzależnienie
Treści z grupy opiatów są największy potencjał uzależniający wśród narkotyków. Uzależnienie psychiczne po zażyciu opium może wykształcić się zaraz po pierwszej ilości. Uzależnienie ruchowe następuje zwykle po kilku-kilkunastu epizodach narkotycznych. Wraz ze spożywaniem następnych dawek wzrasta tolerancja na substancję, dlatego by osiągnąć podobny efekt euforyczny osoba uzależniona musi stale zwiększać ilość przyjmowanego opium. W wypadku uzależnienia fizycznego, po ominięciu codziennej ilości narkotyku pojawiają się sygnały abstynencyjne. Obejmują one gęsią skórkę, łzawienie, katar, rozszerzone źrenice, wymioty, mdłości, podniesione ciśnienie, bóle kości oraz stawów, bezsenność.
